درمان دیسک کمر بزرگ‌ترین دغدغه افرادی است که با مشکلات کمر درد دست و پنجه نرم می‌کنند. وظیفه تحمل وزن بدن بر عهده ستون فقرات است و اکثر حرکات ما توسط ستون فقرات امکانپذیر است. ستون فقرات کمری قسمت پایینی ستون فقرات شما است و از پنج استخوان (L1-L5) تشکیل شده. سایر ساختارها در ستون فقرات کمری یا اطراف آن دیسک‌های بین مهره‌ای، نخاع و اعصاب، عضلات، تاندون‌ها و رباط‌ها هستند. بروز علائم ناشی از بیرون زدگی دیسک در این ناحیه می‌تواند بسیار آزاردهنده باشد. باتوجه به شیوع این مشکل در تمامی سنین تلاش نمودیم در این مطلب کلینیک تخصصی ستون فقرات دکتر آریاسب دارایی بهترین روش‌های نوین درمان دیسک کمر را معرفی نماییم.
دیسک چیست؟
دیسک بین مهره‌ای (IVD) یک ساختار فیبرو غضروفی است. این ساختار به عنوان سیستم جذب شوک ستون فقرات عمل می‌کند تا از بدنه‌های مهره‌ای (VBs)، نخاع و سایر ساختارها محافظت کند. این بزرگ‌ترین ساختار بدون عروق در بدن انسان است. دیسک بین مهره‌ای به ستون فقرات تحرک می‌بخشد، در حالی که انتقال بار موثر در سراسر مهره‌ها را فراهم می‌کند.
دیسک کمر
برای درمان دیسک کمر باید بدانیم که هر دردی به معنی دیسک کمر نیست. ستون فقرات کمری شامل پنج مهره در قسمت پایینی ستون فقرات است که هر کدام توسط یک دیسک از هم جدا شده‌اند که به آن دیسک کمر نیز می‌گویند. مهره‌های کمر بزرگ‌ترین و قوی‌ترین استخوان‌های ستون فقرات هستند. آن‌ها علاوه بر عملکرد به عنوان ضربه‌گیر، با تحمل باری که از ستون فقرات شما پایین می‌آید، به تحمل وزن بدن شما کمک می‌کنند. همچنین اجازه حرکت بین هر مهره را می‌دهند. دیسک‌های این قسمت از ستون فقرات ممکن است در اثر حرکات خاص، وضعیت نامناسب، اضافه وزن و کم‌آبی دیسک که با افزایش سن اتفاق می‌افتد آسیب ببینند. به این دلیل دیسک‌های ناحیه کمر دچار تحلیل رفتن یا فتق شده و درد در ناحیه کمر یا پاها را به همراه دارد.
علت دیسک کمر چیست؟
درمان دیسک کمر در سنین مختلف نیاز به شناسایی علت دیسک کمر دارد تا بتوان بهترین درمان را در اختیار بیماران قرار داد. بیماری دیسک کمر منبع مکرر کمردرد است. دیسک‌های برآمده، بیرون زده یا جدا شده می‌تواند منجر به بیماری دیسک کمر شود.
یکی از اصلی‌ترین دلایل دیسک کمر افزایش سن است. دیسک‌ها به مرور و با افزایش سن دچار تغییرات شده و تا حدی دچار فرسودگی می‌شوند. اگر عوامل دیگر هم در آسیب دیسک‌ها غیر از افزایش سن وجود داشته باشند مانند: بلند کردن اجسام سنگین، پیچاندن ستون فقرات یا حتی عدم تحرک آسیب دیسک را تشدید می‌کنند.
زمانی‌که دیسک‌های بین مهره‌ای آسیب شدید ببینند و به عبارتی از بین بروند، استخوان‌ها دچار ساییدگی شده و درد در ناحیه کمر و کاهش تحرک را به همراه دارند. این تغییرات “مربوط به سن” یا “تغییر دژنراتیو” ممکن است در عکس برداری با اشعه ایکس یا اسکن پشت، حتی در افراد سالم بدون کمردرد دیده شود.
تشخیص علائم
بیشتر دیسک‌ها در قسمت پایین کمر اتفاق می‌افتد، اما ممکن است در گردن نیز رخ دهد. علائم و نشانه‌ها به محل قرار گرفتن دیسک و اینکه آیا دیسک به عصب فشار می‌آورد بستگی دارد. فتق دیسک معمولا یک طرف بدن را درگیر می‌کند.
علائم بیماری دیسک کمر شامل درد پشت و ساق پا است که ممکن است به سمت دست منتشر شود. این درد ممکن است با بی حسی و سوزن سوزن شدن همراه باشد، که ممکن است احساس کند در حالت “خواب” است. علاوه بر این، ضعف عضلات پا ممکن است ایجاد شود.
- درد پا: زمانی که دیسک در قسمت‌های پایینی کمر باشد درد به مرور به نقاط پایین‌تر از جمله: باسن، ران و ساق پا نیز منتقل می‌شود.
- بی حسی یا گزگز: در اغلب موارد افرادی که مشکل دیسک کمر دارند در قسمت‌هایی که با اعصاب آسیب دیده در ارتباط هستند بی حسی و گزگز را تجربه می‌کنند.
- ضعف: دلیل ضعف در اثر دیسک اعصاب آسیب دیده هستند. این رشته‌های عصبی ماهیچه‌های درگیر را ضعیف می‌کنند. این می‌تواند باعث عدم توانایی شما در بلند کردن اجسام، کنترل حرکت یا حتی زمین خوردن شما شود.
عوامل تشدید دیسک کمر
برخی از افراد بیشتر از دیگران در معرض مشکلات دیسک هستند. عوامل خطر عبارتند از:
- افزایش شاخص توده بدنی (مانند چاقی)
- عدم تناسب اندام
- عدم ورزش منظم
- سیگار کشیدن
- افزایش سن
- دیابت
- بلند کردن بارهای سنگین
با این حال، اغلب، تغییرات دیسک بدون یک عامل خطر قابل تشخیص ایجاد می‌شود.
روش‌های درمان دیسک کمر
برای درمان دیسک کمر، هم گزینه‌های درمانی غیرجراحی و هم جراحی برای درمان بسیاری از شرایطی که بر ستون فقرات کمری تأثیر می‌گذارند، در دسترس هستند. انتخاب بستگی به علت مشکل ستون فقرات کمری و شدت آن دارد.
درمان دیسک کمر با روش‌های غیرجراحی
تقریباً ۷۰ تا ۸۰ درصد از افراد در برخی مواقع کمردرد را تجربه می‌کنند، اما بیشتر آن‌ها نیازی به جراحی ندارند. همین امر در مورد دیسک کمر نیز صدق می‌کند. در اینجا چند درمان غیرجراحی متداول وجود دارد که پزشک قبل از جراحی آن را دنبال خواهد کرد.
درمان دیسک کمر با فیزیوتراپی
فیزیوتراپی می‌تواند به دستیابی و حفظ سلامت مطلوب ستون فقرات بیمار و کاهش درد کمک کند. به طور کلی، هدف فیزیوتراپی شناسایی و آموزش استراتژی‌های مدیریت کار به بیماران است. این به معنای بهبود مشکلات مربوط به ستون فقرات با کاهش شدت درد، بهبود قدرت و عملکرد و به حداقل رساندن علائم است. فیزیوتراپی، با یا بدون سایر درمان‌های محافظه‌کار، اغلب می‌تواند درد ستون فقرات را درمان کند. همانطور که این واقعیت نشان می‌دهد که کمتر از یک درصد از بیماران برای درمان دیسک کمر در نهایت نیاز به جراحی ستون فقرات دارند.
فیزیوتراپی شامل تمرینات فعال و غیرفعال است. برخی از تمرینات غیرفعال عبارتند از:
- ماساژ بافت‌های عمیق: در این روش برای ماساژ لایه‌های عمیق ماهیچه‌ها از فشار محکم و حرکت آهسته استفاده می‌شود. این نوع ماساژ درمانی می‌تواند باعث؛ کاهش درد، افزایش گردش خون، کاهش التهاب و تاثیر مثبت در اسپاسم عضلانی داشته باشد.
- کشش درمانی: کشش بافت‌های نرم و کاهش فشار روی مفاصل یا استخوان‌ها برای کاهش فتق دیسک کمر با کشش آرام نخاع انجام می‌شود.
- تحریک الکتریکی عصب از طریق پوست (TENS): در این روش درمان دیسک کمر از دستگاه TENS برای رساندن جریان‌های الکتریکی به عضلات و اعصاب هدف استفاده می‌کنند. جریان‌های الکتریکی اعصاب شما را تحریک می‌کنند تا اندورفین آزاد شود. تمرینات غیرفعال ماهیچه‌ها را از طریق نیروی بیرونی منقبض و شل می‌کند، تمرینات فعال مستلزم انقباض و شل کردن مستقیم عضلات است. در اینجا چند نمونه از تمرینات فعال آورده شده است:
- تمرینات هوازی: ورزش هوازی با افزایش جریان خون در ستون فقرات و کاهش سفتی به درمان دیسک کمر کمک می‌کند. برخی از نمونه‌های تمرینات هوازی شامل شنا، دوچرخه‌سواری یا پیاده‌روی سریع است.
- تمرینات تقویتی: تقویت عضلات مرکزی و پشت باعث می‌شود تا این عضلات از وزن بدن و استخوان‌ها حمایت کنند تا فشار از ستون فقرات شما کم شود.
- تمرینات کششی: انعطاف‌پذیری برای موفقیت در فیزیوتراپی ضروری است. همچنین به جلوگیری از سفتی عضلات کمک می‌کند. تمرینات کششی سفتی کمر را کاهش می‌دهند. در نتیجه شما را به اندازه کافی انعطاف‌پذیر نگه می‌دارند تا تمرینات تقویتی و هوازی را انجام دهید.
درمان سرد و گرم
در هنگام بروز علائم دیسک کمر خفیف می‌توان از این روش استفاده کرد. درمان سرد و گرم یکی از روش‌هایی است که برای درمان دیسک کمر اثر دو برابری دارد. از گرما و سرما می‌توان برای درمان علائم درد مرتبط با اسپاسم عضلانی ناشی از دیسک استفاده کرد. سرد و گرم متضاد یکدیگر هستند، پس تاثیر آن‌ها بر درمان دیسک کمر نیز متضاد است. سرما کاهش درد و التهاب، گرما بهبود و افزایش گردش خون راه به همراه دارند. از این روش به عنوان درمان دیسک کمر در منزل نیز یاد می‌شود.
طب سوزنی
طب سوزنی باعث ترشح اندورفین در جریان خون می‌شود. به زبان ساده، اندورفین مسکن طبیعی بدن شما است. به این ترتیب، انتشار آن‌ها درک شما از درد را کاهش می‌دهد.
تاثیر داروها در درمان دیسک کمر خفیف
دارودرمانی یکی از روش های مفید درمان دیسک کمر در منزل است. این روش هنگام بروز علائم دیسک کمر خفیف بسیار موثر است. در برخی مواقع برای درمان دیسک کمر پزشک شما ممکن است داروهای بدون نسخه (OTC) یا با نسخه را برای تسکین درد دیسک توصیه کند. اگر درد شما شدید باشد، ممکن است داروهای تجویزی را به عنوان یک درمان مرتبه اول دنبال کنند. اگر درد خفیف یا قابل کنترل باشد، ممکن است داروهای OTC را برای کمک به درد پس از فیزیوتراپی یا سایر روش‌های درمان دیسک کمر بدون دارو توصیه کند.
بلوک‌های انتخابی ریشه عصبی
بلوک انتخابی ریشه عصبی، تزریق یک بی حس کننده موضعی در طول یک ریشه عصبی خاص است. در امتداد ستون فقرات، چندین “سوراخ” یا “فورامین” وجود دارد که از طریق آن‌ها ریشه‌های عصبی بیرون می‌آیند. هنگامی که اعصاب در سوراخ‌ها توسط یک دیسک برآمده یا خار استخوانی تحریک یا تحت فشار قرار می‌گیرند، التهاب حاصل می‌تواند باعث درد، بی حسی یا سوزن سوزن شدن شود. بی حسی موضعی می‌تواند درد و سایر علائم را کاهش دهد که ممکن است اطلاعات تشخیصی را در اختیار پزشک قرار دهد.
درمان دیسک کمر با روش‌های نوین جراحی
روش جراحی برای درمان قطعی دیسک کمر در مواردی با درد قابل توجه ساق پا، ضعف عضلانی و بی حسی که پس از اقدامات درمانی محافظه کارانه حل نشده است در نظر گرفته می‌شود.
جراحی رفع فشار ستون فقرات کمری
هنگام بروز علائم دیسک کمر شدید این روش پیشنهاد می‌شود. جراحی رفع فشار ستون فقرات کمری یک اصطلاح کلی است که به روش‌های مختلفی اشاره دارد که برای تسکین علائم ناشی از فشار بر روی نخاع یا ریشه‌های عصبی استفاده می‌شود. ریشه‌های عصبی اولین بخش از یک عصب هستند که از طریق حفره‌های کوچک بین مهره‌ها از نخاع خارج می‌شود. تکنیک‌های جراحی رایج برای رفع فشار عبارتند از:
دیسککتومی
میکرودیسککتومی یک جراحی کم تهاجمی ستون فقرات است که تقریباً ۹۰ درصد از جراحی‌‌های درمان دیسک کمر را تشکیل می‌دهد. در این روش، جراح شما بخشی از دیسک را برای کاهش فشار روی ریشه‌های عصبی مجاور برمی‌دارد.
تزریق ژل HA به همراه دیسککتومی
با آسیب دیسک کمر ماده‌ای در دیسک به نام اسید هیالورونیک، که مسئول حفظ ساختار سلولی است، شروع به تجزیه شدن می‌کند. شکل تخریب شده هیالورونیک اسید اجازه می‌دهد تا آنزیم‌های تخریب کننده ایجاد شوند و این باعث افزایش حساسیت درد در ناحیه می‌شود.
درمان مبتنی بر یک ماده ضد التهابی طبیعی که در بافت‌های بدن یافت می‌شود می‌تواند برای درمان دیسک کمر موثر و درد در ناحیه کمر را کاهش دهد.
لامینکتومی
لامینکتومی کمری جراحی است که قسمت کوچکی از قوس‌های استخوانی کانال نخاعی که لامینا نام دارد برای درمان دیسک کمر خارج می‌شود. برداشتن لامینا باعث افزایش اندازه کانال نخاعی شده که فشار را کاهش می‌دهد. این جراحی تنها برای دردهای شدید کمر و ساق پا یا زمانی که جراح نیاز به برداشتن بخشی از لامینا برای دسترسی به فتق دیسک دارد، ضروری است.
فورامینوتومی
فورامینوتومی یکی از رایج‌ترین عمل‌های جراحی ستون فقرات است و هنگام بروز علائم دیسک کمر شدید در کنار سایر روش‌های جراحی پیشنهاد می‌شود.. این روش جراحی برای بیمارانی که از درد مزمن ناشی از فشرده سازی عصب نخاعی رنج می‌برند توصیه می‌شود. فورامینوتومی کمری یک جراحی رفع فشار است که شامل برداشتن استخوان و بافتی است که نوروفورامن را مسدود می‌کند تا فشار روی ریشه‌های عصبی نخاعی آزاد شود.
کورپکتومی
کورپکتومی یک روش جراحی دیسک کمر است که در آن استخوان مهره و مواد دیسک بین مهره‌ای برای کاهش فشار روی نخاع و اعصاب نخاعی برداشته می‌شود.
نوکلئوپلاستی
رفع فشار دیسک از راه پوست، در طول این عمل، یک سوراخ کوچک در پوشش بیرونی دیسک ایجاد می‌شود که آنولوس نامیده می‌شود. سپس از ابزارهای بسیار کوچک برای حذف مقداری از مواد ژلاتینی اضافی داخل دیسک استفاده می‌شود. این ماده هسته پالپوزوس نامیده می‌شود.
فیوژن ستون فقرات برای درمان دیسک کمر
جراحی فیوژن نخاع کمری، برای اتصال دو یا چند استخوان در ستون فقرات مورد استفاده قرار می‌گیرد. این روش می‌تواند در کاهش مشکلات دیسک موثر باشد اما تحرک را محدود می‌کند. امروزه با وجود روش‌های جدید درمان دیسک کمر به ندرت جراحی فیوژن مورد استفاده قرار می‌گیرد.
جراحی تعویض دیسک مصنوعی
تعویض دیسک مصنوعی (ADR) برای درمان دیسک کمر یکی از روش‌های نسبتا جدید است. این جراحی شامل برداشتن دیسک کمر بیمار و جایگزینی آن با دیسک مصنوعی است. شایع‌ترین دلیل این روش تحلیل رفتن دیسک کمر است. این روش در سال‌های اخیر به دلیل عوارض ناشی از جراحی کمتر شده است.
این شیوه جراحی یک جایگزین برای فیوژن ستون فقرات معرفی می‌شود. در حالی که همجوشی ستون فقرات تحرک را محدود می‌کند، ADR سعی می‌کند علاوه بر حفظ حرکت در ستون فقرات، آن را ثابت نگه دارد. این روش تنها برای بیمارانی قابل استفاده است که دیسک‌های خاصی در قسمت پایین کمر داردند.
سخن پایانی
تلاش کردیم تا تمامی روش‌های نوین درمان دیسک کمر را در این مقاله عنوان کنیم. با توجه به گستردگی روش‌های درمان دیسک کمر پزشکان می‌توانند نسبت به وضعیت بیمار از روش‌های جراحی یا غیرجراحی استفاده کنند. امیدواریم این مقاله اطلاعات مورد نیاز را در اختیار شما قرار داده باشد.
